İMAM-I AZAM EBU HANİFENİN FIKIHTAKİ METODU

   Şüphesiz İmam-ı Azam Ebu Hanife dönemin en önemli fakihiydi. Onun geliştirdiği yöntem içinde devrin fıkıh bilginlerince kullanılmayan Rey-Kıyas delilini içerdiği için eleştiriye uğramıştır. Ancak İmam-ı Azam geliştirdiği yöntemle fıkıh bilimini çok sağlam temeller üzerine oturtmayı başarmıştır.

  İmam-ı Azam Ebu Hanife yöntemini şöyle anlatır:”Ben Allah’ın kitabıyla hüküm veriyorum. Kitap’ta bulmazsam Resulallah’ın sünnetine sarılıyorum. Eğer aradığımı Kitap ve sünnette bulamazsam, Allah Rasulünün ashabının sarılıyorum. Fakat sahabeden dilediğimin sözünü alıyor, dilediğimin sözünü bırakıyorum.Sahabi olamayanın sözlerini almıyorum.” El-Mekki Ebu Hanife’nin yöntemini anlatırken şu ifadeleri kaydeder:-Ebu Hanife’nin görüşleri güvenilir olana dayanmak, güvenilmez olandan kaçınmak, insanların uygulamalarına bakmak, insanlar arasında pürüz çıkarmayan ve işlerin yolunda gitmesini sağlayan esaslara dayanmak üzere kuruludur. Ebu Hanife’nin yönteminde başvurduğu deliller şöyle sıralanır:

1.Kitap

2.Sünnet

3.Sahabe sözleri

4.Kıyas

5.İstihsan

6.İcma

7.Örf(Gelenek)

  

   Muhammed Ebu Zehra,Ebu Hanife’nin metodunun temel karakteristiğini iki maddede özetler.

1.Ticaret ruhu(Yarar ilkesi olmalı)

2.Fıkhın kişisel özgürlükleri gözetmesi

   İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin fıkıhtaki yöntemi Hz.Peygamber (SAV)’in Muaz b.Cebel’i vali olarak gönderirken öğrettiği yönteme benzer. Bu ,Kitap, sünnet ve reydir. Aynı yöntemi Hz.Ömer Kadı Şureyh’ öğütlemiştir.

   Ebu Hanife sünnete muhalif olmakla suçlansa da O buna sağlığında cevap vermiştir: “Bizim kıyası nassa takdim ettiğimizi söyleyen yalan söylüyor ve biz iftira ediyor. Nass bulunduktan sonra kıyasa ihtiyaç kalır mı”

   İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin yukarıdaki cevabı ameli mezheplerin görev alanını da çizer. Hakkında nass bulunan konularda içtihad edilmez. Ebu Hanife hadislerden mütevatir olanları yönteminde kesin olarak kullanmış, meşhur hadislerse sınırlı olarak kullanılmıştır.

   Ebu Hanife’nin geliştirdiği kıyas yönteminin günümüzdeki en büyük yararı güncel dini meselelerin çözümünde kullanılmaya elverişli olmasıdır. Şüphesiz ki kıyas fıkıh alanındaki daralmanın da açılmasındaki önemli bir yöntemdir.

 

   Ebu Hanife’nin geliştirdiği yöntem meseleleri başarıyla çözdü. Günümüzde milyonlarca Müslüman güncel meselelerin çözümünde onun yönteminden yararlanıyor. Yöntemi işe yaramayan mezheplerse zamanla yok oldular.